Vanavond zijn wij hier samengekomen in stilte. Een stilte die zwaarder weegt dan woorden, een stilte die ons verbindt. Een stilte waarin wij herdenken. We staan stil bij de slachtoffers van oorlog en geweld. Mensen die vielen voor onze vrijheid, die hun leven gaven, zodat wij vandaag in vrede kunnen leven.
We herdenken ook hen die in de Tweede Wereldoorlog, in onze eigen Hof van Twente, vielen. In onze zes kernen, Delden, Goor, Markelo, Diepenheim, Bentelo en Hengevelde, hebben we de littekens van die tijd gekend. De moedige inwoners die hun huis openden als onderduikadres. De verzetsstrijders aten die hun eigen vrijheid opgaven voor een ander. De angst, de pijn, het gemis. Het zit in onze geschiedenis verankerd.
Maar herdenken alleen is niet genoeg. De verhalen uit het verleden moeten we levend houden. Want de vrijheid waarin wij vandaag leven, is zeker geen vanzelfsprekendheid. Ze is fragiel, als een draad van zijde. Kwetsbaar, breekbaar. En daarom moeten we die vrijheid continu blijven beschermen, blijven voeden, blijven doorgeven. Van generatie op generatie. Van oud naar jong. Van nieuwe Nederlanders naar diegenen die hier net een veilige haven hebben gevonden.
Vrijheid doorgeven is een gezamenlijke verantwoordelijkheid. Grootouders, ooms en tantes, ouders, kinderen. We vormen samen een keten. Elke schakel is even belangrijk. Het is aan ons allen om de fakkel brandend te houden, om onze verhalen en waarden over te dragen. Door onze kinderen mee te nemen naar plekken waar democratie tastbaar wordt. Naar het Binnenhof, naar musea. En door samen te praten over wat vrijheid betekent, in kleine en grote dingen, zorgen we ervoor dat deze fakkel nooit, maar dan ook nooit dooft.
We leven in onwezenlijke tijden. We kunnen vrijheid niet als vanzelfsprekend beschouwen. Het vertrouwen in onze rechtsstaat en in onze democratie staat onder druk. Er is een toenemende ongelijkheid tussen groepen in onze samenleving. We hebben het gevoel geen grip meer te hebben op onze eigen wereld en hebben de neiging de schuld van alle ellende buiten onze eigen wereld te zoeken. In de jaren voorafgaand aan de Tweede Wereldoorlog predikten de machthebbers eenvoudige oplossingen voor complexe problemen. Want als alle ongewenste vreemdelingen maar verdwenen, waren alle problemen opgelost. Wij zijn verantwoordelijk voor onze eigen handelingen en onze eigen keuzes. Laten we kritisch blijven, laten we naar elkaar blijven luisteren. Laten we in vredesnaam leren van de fouten uit het verleden.
Dit jaar vieren we 80 jaar vrijheid. Maar terwijl we vieren, moeten we ook waakzaam blijven. De democratie in de wereld staat onder druk. Geschiedenis leert ons dat, als vrijheid eenmaal verloren gaat, het ongelooflijk moeilijk is haar terug te krijgen. We moeten nooit ophouden vragen te stellen, nooit stoppen met nadenken.
Daarom is 4 mei meer dan alleen herdenken. Het is ook een moment van bezinning. We kijken terug naar het verleden, staan stil bij het heden en denken na over de toekomst. Over hoe wij de fakkel van vrijheid en democratie blijven doorgeven. Over hoe we zorgen dat die vlam niet dooft.
Laten we samen blijven herdenken, jaar na jaar. Laten we de namen blijven noemen van hen die vielen en hun verhalen blijven vertellen. Want in die verhalen ligt onze verantwoordelijkheid om de fakkel van vrijheid en democratie door te geven, om nooit te vergeten hoe kostbaar deze waarden zijn. Het is aan ons om volgende generaties te laten voelen wat vrijheid betekent, om hen te leren hoe kwetsbaar en waardevol democratie is. Zodat zij, op hun beurt, die fakkel met trots en zorg zullen dragen.
Laten we er samen voor zorgen dat de vrijheid die we vandaag kennen, ook morgen blijft bestaan. Zoals schrijver Geert Mak in zijn werk zo treffend verwoord: ‘Er is moed nodig. Het is tijd om de dijken op te gaan. Het is tijd dat we kleur bekennen en onze democratie gaan verdedigen.’
Opdat wij nooit vergeten. Dank u wel.